Wspieramy zmianę, rozwój miast i kulturę

Omar Mirza: konserwator zabytków
miasta Trenczyn

Miasta potrzebują systematycznego podejścia, dzielenia się wiedzą i udziału obywateli. Podobnie konserwatorzy zabytków, którzy skorygują wszystkie działania i popchną je do przodu. Bawiliśmy się na zamkniętej ulicy Palackého, na naszej nowej Platform, z konserwatorem zabytków Trenczyna, Omarem Mirzą. Trenczyn stanie się Europejską Stolicą Kultury w 2026 roku, a Korzo Palackého to jedno z wydarzeń podkreślających wykorzystanie ulic w centrum miasta.

Omar, dzisiaj jesteśmy na ulicy Palackého, która sąsiaduje bezpośrednio z Rynkiem Głównym. Co tu się dzieje?

Odbywa się wydarzenie zwane Korzo Palackého. Wydarzenie to organizowane jest przez Instytut Kreatywny Trenczyn – Trenczyn 2026 we współpracy z popularnym wydarzeniem „Trenczyn na korze“! miastem Trenczyn i instytucjami zlokalizowanymi przy ulicy Palackého. Na jeden dzień udostępniliśmy ludziom całą ulicę, ograniczyliśmy wjazd samochodów i zamieniliśmy ją w deptak z urozmaiconym programem. Zbudowaliśmy tu parklety, można je sobie wyobrazić jako małe platformy, które przekształcają przestrzeń uliczną w ogród, miejsce relaksu lub scenę. Aktualnie siedzimy na jednym z nich.

Twoja funkcja to konserwator zabytków. Wielu z nas może nie być w stanie wyobrazić sobie niczego w ramach tej funkcji. Na co masz wpływ w mieście?

Moje stanowisko ma kilka poziomów. Zajmuję się rewitalizacją i ulepszaniem przestrzeni publicznych, tak aby mieszkańcy miasta czuli się dobrze i chcieli w nim spędzać wolny czas. Jednocześnie w pewien sposób łączę wydziały Urzędu Miasta, które interweniują w przestrzeni publicznej, tak aby prawa ręka wiedziała, co robi lewa. Biorąc pod uwagę, że Trenczyn będzie uzyskał tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w 2026 roku, już powstaje szereg stałych i tymczasowych instalacji artystycznych, które uzupełniają istniejące, często historyczne dzieła sztuki w środowisku miejskim. Ponadto, zajmuję się różnymi elementami wizualnymi przestrzeni publicznej – od reklam po meble miejskie. Wszystkie wpływają na nasze postrzeganie miasta, dlatego kluczowa jest ich jakość, dziś staramy o regulację wszystkich elementów.

W Trenczynie istnieje „Podręcznik reklamy“, nad którym współpracowałeś z Instytutem Kreatywnym w Trenczynie i Veroniką Rút. Dlaczego zwróciłeś się do niej i jak działa ten podręcznik?

Podręcznik wprowadziliśmy około dwa miesiące temu. Zdecydowaliśmy się na współpracę z Veroniką, ponieważ stworzyła taki podręcznik dla dzielnicy Brno-Střed, a następnie zastosowała go w wielu czeskich miastach. A my chcieliśmy zasięgnąć rady fachowca, nie po to, żeby wymyślać to, co już zostało wymyślone, ale żeby efektywnie wykorzystać wszystkie możliwości. Miejmy nadzieję, że dzięki temu w Trenczynie powstanie bardziej kultywowana przestrzeń publiczna, a przedsiębiorcy będą mieli jasne zasady stosowania reklam i ich oznakowania. Bratysława ma obszerny podręcznik, podobnie jak i Praga, przestrzeń publiczna jest bardzo ważna. Dlatego miasta potrzebują kompleksowego i systematycznego podejścia, dokumentów strategicznych, aby wiedzieć, jak sobie z tym poradzić.

Co oznacza słowo placemaking? Stosujesz to w Trenczynie?

To jedna z kluczowych części mojej pracy. Oznacza to, że nie tworzysz przestrzeni, ale tworzysz miejsce – które żyje, ludzie spędzają w nim wolny czas, dajesz im jego kontury, a oni swoim podejściem zamieniają je w żywy organizm. Będą uczestniczyć w jego przemianach i aktywnie z niego korzystać. Wierzymy, że takich projektów będzie coraz więcej, dzięki którym mieszkańcy będą angażować się w wydarzenia w mieście i będą mieć z nim zupełnie inną relację.

Z jakimi ekspertami współpracujesz?

Ze wspomnianą Veroniką Rút, współpracowaliśmy ze studiem MILK przy wizualnym mapowaniu smogu i ze studiem Between współpracujemy przy tworzeniu podręcznika dla przestrzeni publicznych. Jesteśmy także zaangażowani w ogólnoeuropejską sieć Cities in Placemaking, w ramach której miasta takie jak Rotterdam, Haga, Budapeszt, Wrocław, Helsinki, Cork i inne współpracują i uczą się od siebie nawzajem. Teraz spotkanie odbyło się w Trenczynie, gościliśmy około 20 ekspertów z całej Europy i Słowacji. Dzieląc się różnymi przykładami, zwrócili nam uwagę na rzeczy, których w Trenczynie być może nie dostrzegamy, a także doradzili, którymi sprawdzonymi ścieżkami w placemakingu warto podążać, a których nawet nie próbować.

Dlaczego Twoim zdaniem zapraszanie aktorów publicznych – artystów, studentów, mieszkańców – jest ważne przy planowaniu zmian w przestrzeni publicznej?

Przestrzeń publiczna jest dla każdego. Dlatego każdy powinien czuć się w niej dobrze. Młodzi powinni odkryć tam np. skatepark, seniorzy parki, rodziny place zabaw, każdemu musi dać schronienie. W Trenczynie od roku działa Instytut Partycypacji, który zajmuje się właśnie tą tematyką.

Czego osobiście najbardziej nie możesz się doczekać w ramach programu Trenczyn 2026?

Nie mogę się doczekać stworzenia kolejnych miejsc, które ulegną przemianie dzięki wysokiej jakości i znaczącej rewitalizacji, takich jak Mírové náměstí. Dziś żyje od rana do wieczora, ludzie chętnie spędzają tam wolny czas. Nie mogę się doczekać kolejnych miejsc, które w ten sposób zaoferujemy społeczeństwu, a także rozwoju potencjału miasta. Moim zdaniem jest on wyjątkowy na Słowacji.